Nederland kampt met een alarmerende situatie wat betreft de kwaliteit en beschikbaarheid van water. Natuurmonumenten, een vooraanstaande organisatie op het gebied van natuurbescherming, heeft recentelijk de noodklok geluid. In samenwerking met gerenommeerde partners als Witteveen+Bos, FloLegal en TwynstraGudde, heeft Natuurmonumenten uitgebreid onderzoek verricht naar de problemen rondom oppervlakte- en grondwater in ons land. De bevindingen uit dit onderzoek geven aanleiding tot bezorgdheid en vragen om aandacht voor de naderende watercrisis. Deze watercrisis heeft gevolgen voor verschillende sectoren, waaronder de wasserijbranche, al was het maar doordat de overheid mogelijk met wet- en regelgeving zal ingrijpen.
De watercrisis in Nederland
Volgens het onderzoek van Natuurmonumenten beweegt Nederland zich in de richting van een situatie vergelijkbaar met de bekende stikstofcrisis. De doelstellingen voor waterkwaliteit en -kwantiteit die de Europese Unie heeft gesteld en waaraan Nederland tegen 2027 moet voldoen, lijken verre van haalbaar. Schokkend genoeg voldoet minder dan één procent van onze oppervlaktewateren momenteel aan alle Europese eisen. De waterkwaliteit verslechtert zelfs en de grondwaterstanden zijn structureel te laag.
Nederland onderaan in Europa op waterkwaliteit
Uit de analyse van Witteveen+Bos (juni 2022) op de stroomgebiedbeheerplannen van overheden blijkt dat het water in Nederland te vervuild is. Sterker nog, in de afgelopen jaren is de chemische kwaliteit op veel plekken verslechterd. Nederland bungelt zelfs onderaan de Europese lijsten als het gaat om waterkwaliteit, door vervuiling van onder andere mest, pesticiden, lozingen en andere verontreinigingen. Ook is er niet voldoende water beschikbaar: grondwaterstanden zijn nu al te laag en dalen. Dat is niet alleen zorgwekkend voor de natuur, maar ook in strijd met Europese verplichtingen die stellen dat er geen verslechtering is toegestaan.
Teo Wams, directeur natuurbeheer bij Natuurmonumenten: “Er is sinds de vorige eeuw veel gedaan om de waterkwaliteit te verbeteren. En we hebben zeker vooruitgang geboekt: de terugkeer van de otter in de Nieuwkoopse Plassen en het Naardermeer is daar een mooi bewijs van. Toch slagen we er maar niet in om onze watersystemen gezond te krijgen, zodat de natuur kan herstellen. Op sommige plekken neemt de vervuiling zelfs weer toe. Over het geheel genomen neemt de biodiversiteit af, verschraalt de natuur. Deze negatieve trend in onze waterrijke natuur is geen voldongen feit en is ook niet onomkeerbaar, maar vraagt wel om een versnelde uitvoering van maatregelen.”
Gevolgen voor de wasserijbranche
De dreigende watercrisis heeft ook directe gevolgen voor verschillende sectoren, waaronder de wasserijbranche. Als een industrie die aanzienlijke hoeveelheden water verbruikt, zal deze branche onvermijdelijk worden beïnvloed door de kwaliteits- en beschikbaarheidsproblemen van het water. De afname van de waterkwaliteit kan bijvoorbeeld leiden tot een verminderde efficiëntie van wasprocessen. Daarnaast kan een dalend grondwaterpeil problemen veroorzaken bij het verkrijgen van voldoende water voor de wasserijactiviteiten. Het is essentieel dat de wasserijbranche zich bewust is van de ontwikkelingen in de watercrisis en de mogelijke gevolgen voor hun bedrijfsvoering.
Nieuwe wetgeving en de rol van de wasserijbranche
De overheid erkent de urgentie van de waterproblematiek en is voornemens nieuwe wet- en regelgeving in te voeren om de situatie aan te pakken. Het is van groot belang dat de wasserijbranche deze ontwikkelingen nauwlettend volgt en op de hoogte blijft van de aanstaande regelgeving. Hoewel dit artikel geen oproep tot actie doet, benadrukt het belang van bewustzijn en voorbereiding voor de wasserijbranche. Het tijdig aanpassen van bedrijfsprocessen en het implementeren van duurzamere waterbeheerpraktijken kan helpen om de negatieve impact van de watercrisis te beperken.
Maatregelen en boetes dreigen: Nederland op slot?
Volgens internationale afspraken vastgelegd in de Kaderrichtlijn Water (KRW) moet het Hollandse water in 2027 schoon en gezond zijn. Dit is een uiterste deadline, nadat eerder al twee keer uitstel was verleend. Deze Kaderrichtlijn Water is verankerd in Nationale wetgeving en heeft een resultaatsverplichting. Nederland kan in gebreke gesteld worden door de Europese Commissie als benodigde maatregelen niet tijdig zijn genomen. Dit kan dwangmaatregelen of forse boetes tot gevolg hebben.
Vergelijkbaar aan de stikstofcrisis kunnen economische en maatschappelijke ontwikkelingen in de knel komen. Volgens de analyse van Witteveen+Bos kan dit de komende jaren al gaan spelen met de invoering van de Omgevingswet. Het risico bestaat dat vergunningen niet verleend of vernietigd worden, als deze schadelijk zijn met het oog op de KRW-doelen. Zelfs onherroepelijke vergunningen zijn volgens de onderzoekers niet onaantastbaar. Dit kan betekenen dat het land (deels) ‘op slot’ gaat.
Aanbevelingen
Natuurmonumenten schrijft: ‘Hoewel er al vele stappen worden gezet, is het niet voldoende. Met het huidige beleid en uitvoering zullen doelen voor zowel waterkwaliteit als -kwantiteit niet gehaald worden. Dit komt volgens de onderzoekers ook door een gebrek aan landelijke regie en een versnippering van verantwoordelijkheden tussen overheden. Natuurmonumenten doet daarom een beroep op minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat om de regie in handen te nemen.
Het is twee voor twaalf: tijd om politieke daadkracht te tonen. We moeten bereid zijn om echt in te grijpen en lastige keuzes te maken. Er zijn rigoureuze, strengere maatregelen nodig om de Kaderrichtlijn Water (KRW) -doelen te halen. Denk aan strenger mest- en pesticidenbeleid met verplichtende maatregelen die leiden tot schoner water. Vermindering van lozingen. Strengere regels voor grondwatergebruik. En een verbetering van de monitoring, zodat de effectiviteit van maatregelen tijdig vastgesteld en bijgestuurd kan worden.
Overheden hebben nog vijf jaar om het tij te keren. Een grote uitdaging. Aangekondigd nieuw beleid uit het Regeerakkoord (zoals het Nationaal Programma Landelijk Gebied) biedt weliswaar kansen voor het zetten van flinke stappen, maar is nog weinig concreet. Een snelle en vooral effectieve invulling én uitvoering zijn cruciaal. Daarnaast is het belangrijk om integraal naar oplossingen te kijken. Verbind waterkwaliteits- en kwantiteitsopgaven met de eisen van onder meer Natura 2000 gebieden. Denk ook aan het koppelen van kansen met natuur als bondgenoot. Dit kan bijvoorbeeld met klimaatbuffers en integrale overgangszones met heldere doelen voor waterkwaliteit en kwantiteit. Beleid moet erop ingericht worden om hier de juiste tools voor te bieden.’
