Chemische stoffen zoals PFAS zitten in veel producten die we dagelijks gebruiken, van waterafstotende jassen tot kookgerei. Maar deze stoffen, ook wel “forever chemicals” genoemd omdat ze nauwelijks afbreken, zijn nu onderwerp van stevige discussie. Ze blijken schadelijk te zijn voor het milieu én voor onze gezondheid. Dat levert problemen voor de textielsector.

PFAS, voluit Per- en polyfluoralkylstoffen, zijn chemische stoffen die sinds de jaren 1950 populair zijn vanwege hun bijzondere eigenschappen. Ze zijn water-, vuil- en vetafstotend, en ze breken niet af, ook niet onder extreme omstandigheden. Dit maakt ze heel geschikt voor gebruik in verschillende industrieën, waaronder de textielsector.

Voor de textielindustrie, en in het bijzonder voor persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s), zijn PFAS tot nu toe onmisbaar. Ze zorgen ervoor dat beschermende kleding waterdicht, brandveilig en fluorescerend is, en dat ze bestand zijn tegen gevaarlijke chemicaliën. Dit is cruciaal voor mensen zoals brandweerlieden, medisch personeel en fabrieksarbeiders, die dagelijks met risico’s te maken hebben.

Gevaren van PFAS

Maar er zit ook een keerzijde aan PFAS. Doordat ze nauwelijks afbreken, blijven ze jarenlang aanwezig in de natuur. Deze stoffen komen in het grondwater terecht, vervuilen de bodem, en kunnen uiteindelijk ook in ons lichaam terechtkomen. Onderzoek wijst uit dat langdurige blootstelling aan PFAS schadelijk is voor de gezondheid. Het kan leiden tot problemen zoals leverziekten, verminderde vruchtbaarheid, verstoring van het immuunsysteem, en zelfs kanker.

De Europese Unie heeft daarom besloten om in te grijpen. Ze willen het gebruik van PFAS zo veel mogelijk beperken of zelfs verbieden. Dat betekent dat duizenden producten, waaronder veel soorten beschermende kleding, hun samenstelling drastisch moeten aanpassen. Dit zorgt voor grote uitdagingen, zeker voor de textielsector.

Hoe pakt de wetgeving uit?

In februari 2023 hebben Nederland, Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden samen een voorstel ingediend bij de Europese Chemische Stoffenautoriteit (ECHA). Dit voorstel heeft als doel om PFAS in heel Europa te verbieden. De nieuwe regels zouden betekenen dat PFAS niet meer mogen worden geproduceerd, gebruikt of geïmporteerd, wat gevolgen heeft voor producten die we dagelijks gebruiken – van regenkleding tot brandwerende pakken.

Ook in Nederland worden PFAS geclassificeerd als zeer zorgwekkende stoffen (ZZS). Dit betekent dat er hard wordt gewerkt om het gebruik van PFAS terug te dringen en vervangende stoffen te vinden. Daarnaast heeft het Europees Parlement in mei 2023 een strategie aangenomen voor duurzamer en circulair textiel. Deze strategie wil ervoor zorgen dat schadelijke stoffen, zoals PFAS, niet langer in textiel terechtkomen.

ETSA ziet ook gevaren

De European Textile Services Association (ETSA), die een belangrijke vertegenwoordiger is van de textielsector, maakt zich grote zorgen over de impact van deze regelgeving op de sector. De zorgen liggen vooral bij de productie van persoonlijke beschermingsmiddelen, waarbij PFAS op dit moment een onmisbare rol spelen.

ETSA heeft duidelijk gemaakt dat het verbieden van PFAS zonder een goed alternatief de veiligheid van gebruikers in gevaar kan brengen. Voor toepassingen zoals waterdichtheid, brandveiligheid en fluorescerend zijn, kunnen PFAS vervangen worden door minder schadelijke stoffen. Maar ETSA benadrukt dat er voor het beschermen tegen chemische stoffen op dit moment geen goed alternatief bestaat. Zonder PFAS kunnen bijvoorbeeld brandweerlieden en fabrieksarbeiders niet veilig werken. “Wij begrijpen dat PFAS problematisch zijn en schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid, maar we kunnen het niet riskeren om de veiligheid van Europese werknemers op het spel te zetten,” aldus ETSA.

Uitzondering van 12 jaar

Om deze reden heeft ETSA zich hard gemaakt voor een uitzondering voor het gebruik van PFAS in beschermende kleding. Dit pleidooi heeft zijn vruchten afgeworpen: voorlopig is er een uitzonderingsperiode van 12 jaar vastgesteld voor het gebruik van PFAS in beschermende kleding die cruciaal is voor de veiligheid. Deze uitzonderingsperiode is bedoeld om de industrie de tijd te geven om te zoeken naar veilige alternatieven. Wel kan de periode worden herzien als er sneller oplossingen worden gevonden of als er meer milieuvriendelijke producten op de markt komen.

PFAS zorgen er dus voor dat kleding waterafstotend, brandveilig, fluorescerend (goed zichtbaar) is, en dat ze bestand zijn tegen gevaarlijke chemicaliën. Voor de eerste drie toepassingen – waterdichtheid, brandveiligheid en fluorescentie – zijn er inmiddels alternatieven beschikbaar die minder belastend zijn voor het milieu. Zo zijn er bio-gebaseerde waterafstotende middelen in ontwikkeling en natuurlijke brandwerende stoffen die veiliger zijn.

Alternatief is lastig

Voor bescherming tegen chemische stoffen is de zoektocht naar een alternatief echter veel moeilijker. Het probleem is dat PFAS unieke eigenschappen hebben die moeilijk te vervangen zijn. Kleding die bestand moet zijn tegen zware chemicaliën moet zeer specifieke bescherming bieden om de veiligheid van mensen op de werkvloer te garanderen. ETSA benadrukt dat totdat er veilige alternatieven zijn, PFAS noodzakelijk blijven voor de veiligheid van Europese burgers.

“Samenwerking is onze kracht,” stelt ETSA. Door samen in het belang van landelijke brancheverenigingen op te treden, kunnen ze de stem van de sector laten horen en effectief reageren op nieuwe regels. Deze samenwerking is hard nodig, want de nieuwe wetgeving over PFAS dwingt de sector om snel te veranderen.

Hoe nu verder?

Voorlopig hoeft er dus nog even niks te veranderen. De nieuwe regels rondom PFAS brengen grote veranderingen met zich mee voor de textielindustrie. PFAS zijn nu nog onmisbaar in veel soorten beschermende kleding, maar tegelijkertijd brengen ze grote risico’s met zich mee voor de gezondheid en het milieu. Voor de industrie ligt er een grote uitdaging: een manier vinden om zonder PFAS te werken en toch dezelfde bescherming te kunnen bieden.

ETSA zet zich in voor een verantwoorde aanpak waarin zowel veiligheid als duurzaamheid voorop staan. Door samen te werken, te innoveren en met beleidsmakers in gesprek te blijven, wil de textielsector ervoor zorgen dat beschermende kleding veilig blijft, terwijl we werken aan een gezondere en duurzamere toekomst. ■